ARMENIAN QUESTION AND TURKS (1)
Türkçe Metin alt kısımda...
There have been discussions on recognition of Armenian Genocide committed by the Ottoman Empire carried out at the sessions of the Parliaments in various countries, and some resolutions for official recognition of Armenian Genocide has recently been passed by some of the Parliaments. Actually, accusation of Armenian Genocide has also been used as an instrument of bargaining and compulsion for Turkey to make some political or economical compromises before and after these resolutions.
Apart from the fact that it is still a question whether the crime was actually committed or who committed the genocide against whom, I would like to quote literally the memories of my father, who actually lived at the place and date regarding genocide accusations, without making any comments, but making a historical record by letting the reader to decide.
My father’s family is a well-known family residing in Erzurum for many decades. His family used to be called as “Molla Ahmet Oğulları” at the times when titles were used instead of surnames, and the family has a history that goes back to generations. My father, Mahir Akyüz, was born in 1903 in Erzurum. He is one of the first Judges of the Republic of Turkey. His professional life started when he was assigned as an interrogator (“Müstantik”) in 1926; he became an attorney at law admitted to Ankara Bar Association in 1968 and passed away in 1973. His photograph, which was taken in the period of his first assignment as a judge, is highly interesting as it reflects the fashion of that era.
He was a child at the age of 12-13 when Erzurum was invaded by Russians and Armenians in 1916. When Russians started to retreat as the result of Bolshevik Revolution in 1917, Erzurum was left to Armenians. My father used to narrate, without any hatred or particular malice whatsoever, some events starting from March 12, 1918 until Armenians left the country. I remember the following events narrated by my father at home during long nights as true stories based on his experiences:
TURKS WERE TAKEN AWAY FROM THEIR HOUSES (1)
“It was the times of Armenian and Russian invasion took place in Erzurum. It was a cold winter night. Our door was riotously knocked. Several armed Armenian invaders dressed like Comitadji[1] entered into the house. They took my father, Ahmet,and me out of the house by force. They knocked out my mother, Raife, who tried to stop them, with butt-stroke of their rifle. My little sister, Emine, cringed at the corner looking behind us with her scared eyes. Back then, I was a 12-13 years old child. My father was a white-bearded and old-aged person who was over the age of 60. They took us from our homes and put the entire neighborhood in line on the street. After they lined us up, a young Russian soldier approached us a little later. He said: ‘Old man, you are aged; take your kid and go!’ Then, we went back to our home. While we were trying to close the door, the door was wide open again. It was opened by one of the Armenian soldiers who previously came to our home and took us away. He cursed, took away, lined up and butt-stroked us again. While we were walking in line, the same young Russian soldier saw us once again. Then, he took us out of the line and signed us to go with his hand. We rushed to our home. We had a wooden cabinet where we used to put our bed mattresses. My father hid himself in the cabinet; my mother and sister covered him with blankets. My mother put me in tandoor. ‘Tandoor’ is an oven built underground for insulation; a fire is kindled inside, and it is used for baking breads and cooking foods in Erzurum houses. She closed the tandoor. It was not cold yet. My hands and feet hurt, but I could do nothing. After a while, I heard noises. Our house door was completely broken. They were messing up and breaking our goods into pieces. They were searching the house to find us. Then, I heard distant outcries; and they left. It took hours for me to get out of the tandoor; my mother covered my cheeks with a piece of cloth. We could go out at dawn on the next day. By shaking in the cold, we walked along with our neighbors consisting of old men, women and children, who were left behind. The mosque of our neighborhood was half burnt. You could still see the smoke rising up in the air. We found our neighbors who were taken from their houses at night. They couldn’t survive from the fire or the bullets.”
We used to hear my fathers’ childhood memories with fascination by sitting around the same tandoor in Erzurum, and we used to look at the burn marks on his hands and feet.
My father used to say that his big brother, Ismail, was a soldier fighting on Tripoli, Balkan and Caucasian fronts at the same time. He was fighting in defense of his country when his father and mother were under invasion. My father used to tell the followings about his brother with a great respect: “My big brother came from the front after the invasion. Fingers of his left hand were crushed. He used to pick up and hold me in his arms. I used to push his crushed fingers to open his hand, but he couldn’t hold his fingers straight and they were curled up just like a spring as soon as I stopped pushing his fingers. He used to tell me that he fell down when he was fighting at Caucasian front, and his fingers were crushed under the feet of one of the horses of chevaliers. Then he was called to front again. He never came back. They said that he became a prisoner of war in Russia.” My father, Mahir Akyüz, who witnessed the days of Armenian and Russian invasion, became one of the first judges of the Republic of Turkey by granting the title of interrogator (“Müstantik”) in 1926. As the result of long and exhausting researches that he carried out, he found the tomb of his big brother, “Ahmet oğlu Ismail” at “Turkish War Cemetery in Vladivostok, where he died as a martyr.
The photograph of my grandfather white-bearded Ahmet Akyüz, my grandmother Raife Akyüz and my father, Mahir Akyüz, who survived the genocide only by chance, shall be a historical witness with regards to their suffering and pain experienced 100 years ago. If my father couldn’t get out of the line that they were put or if they were caught by Armenian soldiers in my father’s house, none of the members of our family, his five children who became doctors, lawyers and engineers as well as our children, would not be born. In other words, not only his generation survived genocide, but also ours. Consequently, the fate of the neighborhood exposed to fire and bullets in the mosque ended up by suffering and losing their lives.
This Republic and State had experienced hard days in the last century. Undoubtedly, similar cases and stories could be found in any family witnessing the same period.
Attorney A. Erdem Akyüz
Member of Ankara Bar Association,
General Director of Society of Law Sovereign
erdemak@gmail.com
…………………………………………………………………………………………….
ERMENİ SORUNU VE TÜRKLER
Değişik ülkelerin Meclislerinde, Türklerin Ermenilere karşı soykırım suçunu işledikleri yolunda görüşmeler yapılmakta ve bazılarında böyle bir soykırım yapıldığı yolunda kararlar alınmaktadır. Aslında bu kararlar öncesinde ve sonrasında, soykırım suçlaması, Türkiye’den siyasi veya ekonomik bazı tavizler alınması için bir pazarlık ve baskı aracı olarak da kullanılmaktadır.
Bu suçun işlenip işlenmediği veya kimin tarafından kime karşı soykırım işlendiği bir yana, soykırım uygulandığı iddia edilen yeri ve yılları kapsayan dönemi bizzat yaşayan bir kişiden, babamdan dinlediğim anıları, hiç bir yorum yapmaksızın aktarmak ve böylece tarihe not düşmek istiyorum. En doğru kararı, okuyucu verecektir.
Baba tarafından ailem, Erzurum’un çok eski ve köklü bir ailesine dayanmaktadır. Soyadı olmadığı dönemlerde “
Molla Ahmet Oğulları” diye adlandırılan ve kuşaklar öncesine giden bir geçmişi vardır. Babam
Mahir Akyüz 1903 yılında Erzurum’da dünyaya gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Hakimlerinden olup 1926 yılında “
Müstantik” yani Sorgu Hakimi ile Savcı arasındaki bir görevi yapan yargıç olarak mesleki yaşamına başlamış, 1968 yılında
Ankara Barosu Avukatı olarak hukuk mesleğine devam etmiş, 1973 yılında vefat etmiştir. Hakim olarak ilk göreve başladığı yıllardaki fotoğrafı, dönemin moda anlayışını yansıtması bakımından ilgi çekicidir.
Erzurum’un 1916’da Ruslar ve Ermeniler tarafından işgal edildiği yıllarda 12-13 yaşlarında bir çocuk olarak işgal günlerini yaşamıştır. Ruslar 1917’de Bolşevik ihtilali ile çekilmeye başlayınca, meydan ermenilere kalmış ve ermenilerin 12 Mart 1918’de kaçtıkları güne kadar yaşadığı bazı olayları bizlere, hiç bir kin ve intikam duygusu içermeden anlatmıştır. Uzun kış gecelerinde evimizde, zaman zaman anlattığı ve doğrudan yaşadığı olaylara dayanan anlatımlarından aklımda kalanlar şunlardır :
EVLERİNDEN TOPLANAN TÜRKLER (1)
“Erzurum’da ermeni ve rus işgalini yaşıyorduk. Soğuk bir kış gecesi idi. Kapımız gürültü bir şekilde çalındı. İçeriye elleri silahlı, komitacı giysili birkaç ermeni girdi. Babam
Ahmet’i ve beni yaka paça dışarı çıkardılar. Engel olmak isteyen annem
Raife’yi dipçikle yere yıktılar. Küçük kız kardeşim
Emine, bir köşede korkudan büyümüş gözleri ile bize bakıyordu. Ben 12-13 yaşlarında bir çocuktum. Babam 60 yaşını çoktan aşmış, ak sakallı bir ihtiyardı. Diğer evlerden topladıkları mahalleliyi sıraya sokmuş götürüyorlardı. Bizi de sıraya soktular. Biraz sonra genç bir rus askeri yanımıza sokuldu. ‘Baba sen yaşlısın, çocuğunu al git’ dedi. Eve geldik, kapıyı kapatmaya çalışıyorduk ki, kapı ardına kadar yeniden itilerek açıldı. Önceki ermeni askerlerinden biri gelmişti. Dipçikleyip küfür ederek bizi tekrar alıp götürdü, sıraya koydu. Biraz yürümüştük ki, aynı genç rus askeri bizi gördü. Bizi tekrar sıradan çıkardı, eliyle gitmemizi işaret etti. Koşarak eve geldik. Duvarda, yataklarımızı koyduğumuz tahta bir dolap vardı. Babam tahta dolabın içine girdi, üzerine yorganları örttüler. Annem, beni ‘
tandır’ ın içine soktu. ‘
Tandır’; Erzurum evlerinde bulunan, yere gömülü vaziyette duran, içinde ateş yakılan ve ekmek pişirilen, fırın benzeri bir yerdir. Tandırın üzerini örttü. Tandır henüz tam olarak soğumamıştı, ellerim ayaklarım yandı ama hiç ses çıkarmadım. Biraz sonra şiddetli gürültüler duydum. Evin kapısı tamamen kırılmıştı. Etrafı dağıtıp kırıyorlardı. Bizi arıyorlardı. O sırada dışarıdan bağırtılar geldi, çıkıp gittiler. Saatler sonra tandırdan çıktım, anam yanıklarımı sardı. Ertesi sabah, gün ağarırken dışarı çıktık. Her evden arta kalan yaşlı kadın, erkek, çocuk, soğuktan titreyerek ve birbirimize sığınarak yürüdük. İlerideki mahalle camisi yarı yanmış vaziyette idi, bir kaç yerinden hala dumanlar çıkmakta idi. Gece götürülen komşularımızı içeride yanmış ve kurşunlanmış olarak bulduk.”
Erzurum’da, aynı tandırın başında bunları büyülenmiş gibi dinler ve yanıkları halen görünen, babamın el ve ayaklarına bakardık.
Babam, kendi büyük kardeşinin yani ağabeyi
İsmail’in, aynı tarihlerde Trablusgarp, Balkan ve Kafkas cephesinde savaştığını söylerdi. Yani anne ve babası işgal altında iken, O başka bir cephede savaşmaktaymış : “İşgal sonrası cepheden, ağabeyim geldi. Sol elinin parmakları ezilmişti. Beni kucağına alırdı. Ezilen ve avucuna yapışan parmaklarını düzeltirdim, bırakır bırakmaz parmakları birer yay gibi tekrar kıvrılırdı. Kafkas cephesinde bir savaşta iken yere düştüğünü, üzerinden geçen düşman süvarilerinden birinin atının ayakları altında ezilen parmaklarının bu şekli aldığını anlattı. Sonra tekrar cepheye gitti. Rusya’da esir düştüğünü söylediler. Geri gelmedi.” Bütün bu günleri yaşayan babam
Mahir Akyüz, 1926 yılında “
Müstantik” sıfatı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk hakimlerinden biri oldu. Yaptığı uzun ve yorucu araştırmalar sonucu “
Vladivostok’taki Türk Şehitliğinde” kardeşinin mezarını buldu : “
Ahmet oğlu İsmail” orada yatmakta idi.
Bundan yaklaşık olarak 100 sene öncesine dayanan, ak sakallı
Ahmet Akyüz ile eşi
Raife Akyüz’ün ve soykırımdan tesadüfen kurtulan çocukları - babam
Mahir Akyüz’ün, o tarihdeki resimleri, çektikleri ızdırap ve ezilmişliği yansıtması bakımından “
tarihe tanıklık” edecektir. Bu olayı yaşayan ve tanığı olan babam, eğer küçük bir çocukken götürülmek üzere sokulduğu sıradan çıkamasa idi, bu gün; Avukat, Doktor ve Mühendis olan beş çocuğundan yani bizlerden ve bizim çocuklarımızdan hiç biri dünyada olmayacaktı. Yani yalnızca onun nesli değil, bizim neslimizde kurutulmuş ve soykırıma uğramış olacaktık. Camide yakılan ve kurşunlanan mahalle halkının kaderi bundan farklı olmamıştı.
Bu Cumhuriyet ve bu Devlet o günleri yaşayarak, bu günlere geldi. Hangi birimizin ailesini araştırsak bu anlattıklarımdan farklı olmayacaktır.
Av.A.Erdem Akyüz
Ankara Barosu Avukatı,
Hukukun Egemenliği Derneği
Genel Başkanı
erdemak@gmail.com