Ankara'da 'ya tepemizde patlarsa' endişesi

Askeri bir kaynak, ‘Hem Rusya hem de İran bunu tehdit olarak algılar’ derken, üst düzey bir yetkili ‘Ya gelen bir füzeyi üzerimizde patlatırlarsa. O zaman düşecek parçalar ne olacak?’ diyor.

Ankara, ABD Başkanı Barack Obama’nın geçen haftaki Beyaz Saray görüşmesinde Türk tarafına resmen ilettiği ‘Füze Kalkanı’ projesine temkinli yaklaşıyor.
Washington, İran ve komşu ülkelerden gelecek orta ve kısa menzilli füzelere karşı NATO ülkeleri ve diğer müttefiklerini milyarlarca dolarlık bir şemsiyeyle korumak istiyor. Ancak Ankara, savunma amaçlı bile olsa böyle bir kalkanın Türkiye’yi yeniden bir Soğuk Savaş cephesi haline getirmesinden, Türkiye’nin İran ve Rusya’yla olan ilişkilerini bozmasından endişeli. Son yıllarda İran ve Rusya’yla ilişkilerini geliştiren Ankara, ‘NATO’ya kalkan olayım derken’ İran füzelerinin ‘hedefi’ haline gelmek istemiyor.

Üst düzey yetkililerin verdiği bilgiye göre, Ankara, ABD Başkanı Obama’nın Beyaz Saray’da gündeme getirdiği ‘füze kalkanı’ projesiyle ilgili Washington’dan ‘bilgi’ istedi ve ikili bir çalışma mekanizması oluşturdu. Washington’ın teklifinde ilk aşamada füzesavarları Doğu Akdeniz’deki gemilere yerleştirmek, 2015 sonrasında ise NATO çerçevesindeki daha kalıcı bir altyapı kurmak var. Füzesavar gemilerinin Türkiye’de karada konuşlandırılacak erken uyarı ve altyapı sistemlerine entegre olması isteniyor.

ABD’nin resmi teklifini bekleyen Ankara, özellikle Amerikan tarafının kalkanı ‘kime karşı’ düşündüğünü netleştirmesini istiyor.

Ancak Milliyet’in görüştüğü hükümet ve askeri çevreler, konuya sıcak bakmadıklarını gizlemiyorlar. Asker ve hükümet kanadı arasında yapılan ilk değerlendirmelerde, iki tarafta da böyle bir teknolojinin Türkiye’yi doğrudan İran’ın orta ve kısa menzilli füzelerinin ‘hedefi’ haline getireceği görüşü hâkim oldu. Bu projenin Rusya’yla ilişkileri de gereceği ve Türkiye’nin ‘komşularla dostluk’ politikası güttüğü bir dönemde Soğuk Savaş atmosferini yaratacağı endişesi hâkim.

Milliyet’in görüştüğü kaynaklar, kalkanın İran’a yönelik olmasının, Tahran’la ilişkilerin düzelmeye başladığı bir dönemde yeni bir gerilim oluşacağını belirtiyor. Askeri bir kaynak, ‘Hem Rusya hem de İran bunu tehdit olarak algılar’ derken, üst düzey bir hükümet kaynağı da ‘Ya gelen bir füzeyi üzerimizde patlatırlarsa. O zaman düşecek parçalar ne olacak?’ dedi.

Alman Marshall Fonu Türkiye uzmanı Ian Lesser da son raporunda İran ve Batı arasında olası bir çatışmanın Güney NATO ülkeleri ‘semalarında” olacağını öngörmüştü.
Ankara’daki bir başka kaygı, ismi konmasa da füzesavar sisteminin İran’dan İsrail’e gönderilecek bir füzeyi engellemek amaçlı olduğu yolunda. Ankara, İran’a yönelik askeri bir operasyona karşı çıkıyor ve olası bir operasyonda hava sahasını açma garantisi vermiyor. Türkiye, ayrıca İran ve İsrail arasında askeri bir gerilimde taraf durumuna düşmek istemiyor.

Bu demek değil ki Ankara, İran’ın nükleer programı ya da Tahran’dan gelebilecek kısa ve orta menzilli füze tehdidi konusunda tamamen rahatlamış durumda. İran ve Suriye’nin füze sistemleri Ankara’da savunma çevreleri açısından kaygı konusu. Bu yönde Türkiye’nin bir milyar dolarlık Patriot füzesi alma ihtimali gündemde. Ankara, Çin ve Rus füzesavar sistemlerine de bakıyor.

Ancak bu savunma stratejisini NATO şemsiyesi altında yapıp yapmama konusunda tereddütler var.

Star Wars’tan füze kalkanına

Geçmişte ‘Star Wars’ diye adlandırılan ve Bush hükümeti döneminde Doğu Avrupa’ya yerleştirilmek istenen milyar dolarlık kalkan, ABD’de Obama yönetiminin iktidara gelmesiyle farklı bir çerçeveye oturtuldu. Obama yönetimi, Rusya’ya bir jest yaparak kalkanı Polonya ve Çek Cumhuriyeti’ne yerleştirmekten vazgeçtiğini açıkladı. (Kalkan her ne kadar savunma amaçlı olsa da Rusya uzun süredir sistemin iki ülke arasındaki askeri dengeyi bozacağını bu yüzden taarruzi olacağını iddia ediyordu.)
Rusya’ya yapılan bu jestle Obama yönetimi, NATO ülkelerinin savunmasında gerçek tehdidin Rusya değil, İran’dan gelecek kısa ve orta menzilli füzeler olduğunu deklare etmiş oldu.
Tasarlanan füze kalkanının amacı, Avrupa, Akdeniz, Türkiye ve Körfez bölgesini koruyacak daimi bir ‘savunma mimarisi’ yaratmak. Henüz planlar netleşmese de ilk etapta 2015’e kadar 3 ABD gemisinin Akdeniz’de mobil savunma kalkanı oluşturması tasarlanıyor. (Aegis) Ancak bu gemilerin kıyıda altyapı ve erken uyarı sistemlerine ihtiyacı var. 2015’ten itibaren daha kalıcı SM-3 füze kalkanı sistemi kurulması öngörülüyor.

Füze atıldığı zaman rotasının ve uçuş yolunun belirlenmesi için iki ayrı yerde konuşlu radardan “kestirme” yapmak lazım. Mesela Körfez Savaşı’nda Saddam’ın attığı füzeleri İngiltere ve Avustralya’daki istasyonlar izliyor ve düşeceği yeri bildiriyorlardı. Türkiye’nin de muhtemelen NATO adına bir kestirme istasyonu olması isteniyor.